Bệnh nhân nữ, 57 tuổi, xuất hiện chảy nước mũi từ 2 tháng nay. Không có các triệu chứng khác của viêm mũi xoang, không ngạt mũi nhức đầu.

Cách đây khoảng 2 tháng, bệnh nhân có bị ngã xe đạp nhưng không phải đi viện. Phim chụp CT xoang:

Hình 1. Lát cắt axial qua xoang sàng thấy có tụ dịch ở vài thông bào của mê đạo sàng trước bên trái cạnh đường giữa. Không có dấu hiệu dày niêm mạc hay tụ dịch trong các xoang khác thể hiện tình trạng viêm.

HÌnh 2. Lát tái tạo Coronal thấy hình ảnh khuyết xương sàng bên phải, kích thước đo được khoảng 3 mm chiều rộng x 2 mm chiều dài. Khuyết xương này thông với khối dịch ở xoang sàng trước bên trái tương ứng với tụ dịch nhìn thấy trên lát cắt ngang. Chẩn đoán hướng đến rò dịch não tuỷ qua xương sàng xuống mũi.

Hình 3. Chẩn đoán được khẳng định nhờ xung Ciss 3D lát cắt mỏng 0.6 mm. Tín hiệu trong xoang sàng giống hệt với dịch não tuỷ – điều mà dịch viêm mũi xoang thông thường vốn là dịch đặc không thể tăng tín hiệu như dịch não tuỷ. Ngoài ra có một lỗ thông rất mảnh liên tục từ khoang dịch não tuỷ đến ổ dịch xoang sàng. Giải phẫu: mũi tên= lỗ rò dịch não tuỷ rất mảnh, đầu mũi tên= hai hành khứu đi ra trước ở mặt trên của xương sàng.

Hình 3 (không có mũi tên để thấy rõ hai hành khứu và lỗ rò dịch não tuỷ)

 

Chẩn đoán: rò dịch não tuỷ do rách màng não/khuyết xương sàng trái.

Nhận xét:

– Khuyết xương nền sọ rất thường gặp, có thể bẩm sinh hoặc sau chấn thương đầu. Hậu quả là ở vị trí khuyết xương, dịch não tuỷ và não được che chắn chỉ bởi màng não. Những bệnh nhân này có thể hay bị viêm màng não tái đi tái lại nhiều lần hoặc một sang chấn nhẹ cũng có thể làm rách màng não vị trí này gây nên rò dịch não tuỷ.

– Dịch não tuỷ rò ở mũi là dịch trong, không mùi, không đáp ứng với nhỏ corticoid. Hậu quả của rò dịch não tuỷ có thể gây giảm áp lực nội sọ.

– Chẩn đoán cần dựa vào cả CT và MRI: CT giúp thấy vị trí khuyết xương. MRI để chứng minh có rò dịch não tủy và có thể thấy lỗ rò. Xung CISS/ FIESTA 0.4-0.6 mm rất quan trọng để so sánh tín hiệu dịch não tuỷ với tín hiệu dịch rò. Chú ý là các xung T2 Echo Gradient thông thường không có giá trị vì không phân biệt được độ trắng của dịch viêm hay dịch não tuỷ.

– Điều trị: Bệnh nhân phải được phẫu thuật để đặt tấm vật liệu vá lại chỗ khuyết xương tương tự như khuyết xương đá hay các khuyết xương nền sọ khác có triệu chứng.

 

DR NGUYỄN NGỌC CƯƠNG