Bệnh nhân nam, 42 tuổi, tiền sử chấn thương sọ não 1 năm. Khoảng 6 tháng gần đây xuất hiện triệu chứng mắt phải không liếc lên trên được. Thị lực bình thường.

Bệnh nhân được chụp CT ổ mắt.

Hình 1. Cửa sổ nhu mô các lát cắt ngang qua ổ mắt (not shown) không có gì đặc biệt hai bên

Hình 2. A) Cửa sổ xương, lát cắt coronal có thể thấy bất đối xứng hai bên ổ mắt: Khuyết xương sàn ổ mắt phải khoảng 5 mm cạnh lỗ dưới ổ mắt. Cơ thẳng dưới kích thước to, không còn bờ viền rõ như bên phải (mũi tên ngắn). Ngoài ra có một vết khuyết xương giấy phải gây thoát vị tổ chức mỡ vào xoang sàng (mũi tên dài). B) Khuyết xương sàn ổ mắt, thoát vị tổ chức mỡ và cơ thẳng dưới. Cơ thẳng dưới bị “kẹt” trong rãnh dưới ổ mắt.

Hình 3. Cửa sổ xương, lát cắt axial, khuyết xương giấy phải gây thoát vị tổ chức mỡ quanh nhãn cầu vào xoang sàng nhưng chưa gây biến chứng. Hình ảnh kèm theo ngoài bệnh cảnh trên: loạn sản xơ xương bướm (fibro dysplasia).

 

Nhận xét:

– Tình trạng khuyết xương sàn ổ mắt hay khuyết xương lỗ dưới ổ mắt (từ khoá: infraorbital canal dehiscence) có thể là bẩm sinh hoặc mắc phải sau chấn thương. Có thể một chấn thương nhẹ hoặc nặng, mảnh xương vỡ bị tiêu đi để lại vùng khuyết xương. Tỷ lệ này gặp ở khoảng 20% người bình thường (1).

– Biến chứng của khuyết xương có thể: tổn thương thần kinh V2 gây đau mặt vùng hàm trên, dễ bị viêm vào khoang hậu nhãn cầu do một viêm nhiễm ở xoang hàm, khi làm thủ thuật hoặc phẫu thuật xoang hàm dễ “đụng” vào các cấu trúc thoát vị từ ổ mắt xuống, và đặc biệt hiếm gặp là tình trạng kẹt cơ chéo hoặc cơ thẳng dưới như ở bệnh nhân trên.

– Cơ thẳng dưới bị kẹt sẽ giữ cho nhãn cầu không di động theo hướng lên trên được. Vẫn còn động tác liếc xuống dưới, có lẽ còn vận động của cơ chéo dưới. Điều trị bằng phẫu thuật giải phóng cơ này.

 

TLTK: (có rất ít tài liệu tham khảo về tình trạng khuyết xương lỗ dưới ổ mắt mà tôi tìm được – thấy một bài đăng trên tạp chí Thái).

1. http://thailand.digitaljournals.org/index.php/SMJ/article/view/2423.

 

DR NGUYỄN NGỌC CƯƠNG