Tổng quan

Dị dạng động tĩnh mạch não là một búi mạch máu bất thường nối thông giữa động mạch và tĩnh mạch não. Động mạch mang máu giàu oxy từ tim lên nuôi não. Sau khi não lấy oxy, tĩnh mạch đưa máu nghèo oxy về tim để lên phổi lấy oxy. Dị dạng động tĩnh mạch não làm gián đoạn chu trình bình thường trên.

Dị dạng động tĩnh mạch có thể xuất hiện ở mọi nơi trong cơ thể nhưng thường xảy ra nhất ở não và tuỷ sống. Nguyên nhân của dị dạng động tĩnh mạch không rõ. Đa số dị dạng động tĩnh mạch có ngay từ khi sinh ra nhưng có một số xuất hiện trong đời sống sau sinh. Dị dạng động tĩnh mạch không di truyền.

Người bị dị dạng động tĩnh mạch não có biểu hiện triệu chứng như đau đầu, động kinh, đột quỵ não. Một số ít người không biểu hiện triệu chứng mà bệnh được phát hiện tình cờ khi đi chụp chiếu.

Khi đã phát hiện bệnh, việc điều trị nhằm mục đích dự phòng vỡ chảy máu và giảm các triệu chứng thần kinh

TRIỆU CHỨNG VÀ NGUYÊN NHÂN

Người bị dị dạng động tĩnh mạch não có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng gì cho đến khi vỡ mạch chảy máu não. Có khoảng 50% người bệnh phát hiện dị dạng động tĩnh mạch não khi bị chảy máu não.

Một số người không bị chảy máu não mà bị các triệu chứng thần kinh: Co giật, đau đầu ở một vị trí nhất định, yếu chân/tay

Một số bị các triệu chứng nặng hơn: đau đầu dữ dội, yếu, liệt một bộ phận cơ thể, giảm thị lực, mù; nói khó, hôn mê.

Biểu hiện bệnh ở tất cả các lứa tuổi nhưng thường gặp nhất ở tuổi 10 – 40. Dị dạng động tĩnh mạch sẽ phá huỷ tổ chức não theo thời gian và sẽ biểu hiện triệu chứng khi người bệnh ở một độ tuổi nào đó.

Khi dị dạng động tĩnh mạch không biểu hiện triệu chứng cho đến tuổi trung niên, thường bệnh sẽ ổn định đến cuối đời mà ít khi xảy ra biến chứng.

Những phụ nữ mắc bệnh nếu mang thai thường sẽ biểu hiện nặng nề hơn do thay đổi thể tích máu và huyết áp trong cơ thể.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dị dạng động tĩnh mạch não là sự lưu thông bất thường dòng chảy trực tiếp từ một búi các động mạch sang tĩnh mạch (nguồn Mayoclinic)

 

KHI NÀO ĐI KHÁM NGAY

Đi khám ngay khi gặp bất kỳ triệu chứng của dị dạng động tĩnh mạch não như động kinh, đau đầu, hoặc các triệu chứng liệt kê ở trên. Chảy máu do vỡ dị dạng động tĩnh mạch não có thể nguy hiểm đến tính mạng.

NGUYÊN NHÂN

Dị dạng động tĩnh mạch não hiện nay chưa biết nguyên nhân nhưng bệnh được biết tiến triển từ thời kỳ phôi thai và phát triển cùng với tuổi.

Bình thường, tim bơm máu giàu oxy vào tất các các động mạch trong cơ thể; các động mạch chia nhánh nhỏ hơn và tận hết ở các mạch rất nhỏ gọi là mao mạch. Tại mao mạch, dòng chảy rất chậm, oxy được chuyển sang các mô cơ quan do đặc điểm hình dạng và kích thước của các mao mạch phù hợp cho chức năng này.

Máu đã nghèo oxy sau đó được tập trung lại các tĩnh mạch; từ các tĩnh mạch nhỏ sẽ tập trung máu về tĩnh mạch lớn hơn để về tim và lên phổi để lấy Oxy.

Khi bị dị dạng động tĩnh mạch, tuần hoàn trong ổ dị dạng không có hệ mao mạch bình thường mà thay vào đó là mạch máu bất thường nối trực tiếp giữa động mạch và tĩnh mạch. Dòng chảy trong mạch dị dạng trên rất nhanh đi vào tĩnh mạch mà không có chức năng cung cấp oxy cho nhu mô não.

Hình ảnh chảy máu trong não do vỡ dị dạng động tĩnh mạch não (nguồn Mayoclinic)

BIẾN CHỨNG

  • Chảy máu não. Trong ổ dị dạng động tĩnh mạch, tốc độ dòng chảy lớn dẫn đến áp lực tác động vào thành mạch trong ổ dị dạng là rất lớn làm cho lòng mạch càng giãn to và thành mạch càng yếu dần dẫn đến vỡ và chảy máu não.

            Nguy cơ vỡ dị dạng trung bình khoảng 2% mỗi năm. Nguy cơ vỡ có thể cao ở một số dị dạng mạch có hình thái nhất định, đặc biệt những ổ dị dạng đã vỡ.

            Một số bệnh nhân vỡ dị dạng mạch nhưng không phát hiện được vì nó không gây chảy máu nhiều làm tổn thương nhu mô não. Đa số trường hợp chảy máu do vỡ dị dạng đều có thể nguy hiểm đến tính mạng.

            Dị dạng động tĩnh mạch não có nguy cơ vỡ trung bình khoảng 2% một năm và là nguyên nhân chính gây chảy máu não ở người trẻ tuổi hoặc trẻ em.

  • Thiếu oxy não:Trong dị dạng động tĩnh mạch não, dòng chảy từ động mạch sang tĩnh mạch rất nhanh mà không qua hệ thông mao mạch bình thường dẫn đến nhu mô não không đủ oxy. Thiếu oxy, nhu mô não yếu dần và tổn thương không hồi phục. Điều này có thể gây triệu chứng giống đột quỵ, yếu tay chân, nói khó, mất nhìn…

            Tổn thương não: trong đời sống của bệnh nhân, ổ dị dạng động tĩnh mạch cũng phát triển to lên về kích thước, dẫn đến chèn ép và thay thế dần nhu mô não lành.

 ĐIỀU TRỊ

Mục đích chính của điều trị là để phòng ngừa xuất huyết não, làm giảm triệu chứng ở các trường hợp co giật nặng và hạn chế triệu chứng thần kinh khác.

            Phương pháp điều trị hiện nay cho dị dạng động tĩnh mạch não gồm phẫu thuật, nút mạch, tia xạ. Các phương pháp trên có thể dùng riêng lẻ hoặc phối hợp với nhau tuỳ thuộc vào hình thái của dị dạng và được quyết định bởi các bác sĩ đa chuyên liên quan đến điều trị bệnh lý trên. Ngoài ra trong một số bệnh nhân có ổ dị dạng mạch quá lớn, việc điều trị hết ổ dị dạng sẽ làm tổn thương quá lớn nhu mô não. Khi đó chỉ còn phương pháp duy nhất là dùng thuốc để làm giảm triệu chứng thần kinh.

Điều trị phẫu thuật: nếu khối dị dạng động tĩnh mạch não đã bị chảy máu hoặc ở vị trí dễ dàng để tiếp cận, phẫu thuật có thể được chỉ định để điều trị. Với phương pháp này, bác sỹ phẫu thuật thần kinh sẽ mở hộp sọ, đi qua nhu mô não vào ổ dị dạng để cắt bỏ mạch máu dị dạng.

Điều trị nút mạch: với thủ thuật nút mạch, bác sỹ sẽ luồn một ống thông nhỏ (kích thước chỉ lớn hơn sợi tóc) đi vào lòng động mạch đùi sau đó luồn lên trên động mạch trong não dưới hướng dẫn của X quang. Ống thông sẽ được luồn trong các mạch máu từ chân đi lên đến trong sọ và tiếp cận mạch máu bị dị dạng. Sau đó, chất tắc mạch sẽ được bơm qua ống thông để làm tắc các mạch máu dị dạng từ bên trong lòng mạch mà không phải mở hộp sọ cũng như phẫu thuật vào nhu mô não lân cận.

Điều trị bằng tia xạ. Cách điều trị này sử dụng bức xạ tập trung chính xác để phá huỷ khối dị dạng. Các mạch máu của khối dị dạng sau đó sẽ bị tắc nghẽn trong vòng ba năm sau khi thực hiện điều trị.

KHUYẾN CÁO MỚI NHẤT VỀ ĐIỀU TRỊ DỊ DẠNG ĐỘNG TĨNH MẠCH NÃO: những dị dạng kích thước lớn có nguy cơ cao cần được điều trị nút tắc mạch phối hợp với phẫu thuật. Những dị dạng mạch nhỏ có thể ưu tiên điều trị nút mạch tắc hoàn toàn nếu ổ dị dạng nằm sâu. Trường hợp ổ dị dạng mạch nằm nông ở vỏ não có thể ưu tiên phẫu thuật. Hiện nay, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội là một trong các trung tâm có thể điều trị thường quy bệnh lý này nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ Điện quang can thiệp Chẩn đoán hình ảnh, các bác sĩ khoa Ngoại và Nội thần kinh. Người bệnh sẽ được hội chẩn bởi các bác sĩ chuyên khoa để đưa ra phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả nhất