Bệnh nhân nữ, 15 tuổi. Xuất hiện đau đầu đột ngột dữ dội. Chụp CT không tiêm thuốc cản quang không có gì đặc biệt. Chọc dịch não tuỷ thấy áp lực thấp. Hình ảnh chụp MRI có tiêm thuốc đối quang.

Hình 1. Lát cắt axial qua mức nhân xám nền sọ, xung T1 sau tiêm đối quang: hình ảnh dày và ngấm thuốc mạnh toàn bộ màng não bao quanh thuỳ trán, thái dương, chẩm và liềm đại não.

Hình 2. Dày và ngấm thuốc mạnh bao gồm cả lều tiểu não, màng não thành xoang hang

Hình 3. khẳng định thêm chẩn đoán ở các lát coronal: hình ảnh dày và ngấm thuốc mạnh màng não cả trên và dưới lều, màng não lót lều tiểu não và liềm đại não… đặc điểm dày màng não khá đồng đều và đối xứng.

Hình 4. Điều đặc biệt, tuyến yên vốn là cơ quan ngoài trục bình thường ngấm thuốc mạnh sau tiêm nhưng trên bệnh nhân này tuyến yên ngấm thuốc kém (mũi tên), màng tuỷ phía trước thân não cũng dày và ngấm thuốc mạnh tương tự trên đại não và tiểu não (đầu mũi tên).

 

CHẨN ĐOÁN: Giảm áp lực nội sọ.

Nhận xét: 

– Giảm áp lực nội sọ là hội chứng do nhiều nguyên nhân, các nguyên nhân gây tình trạng rò dịch não tuỷ: chấn thương tuỷ, sau mổ cột sống; sau mổ sọ não, sau chọc dịch não tuỷ, chụp tuỷ hoặc có thể là biến chứng của gây tê tuỷ sống…

– Biểu hiện bệnh: đau đầu thường gặp nhất. Triệu chứng khác ít gặp hơn nhưng thường nặng: giảm tri giác, hôn mê…

– Hình ảnh: Trên đây là hình ảnh cộng hưởng từ điển hình, tuy nhiên trước bệnh cảnh đau đầu nếu không tiêm đối quang sẽ không thể phát hiện ra được bệnh. Protocol chụp bao giờ cũng có xung T1 3D sau tiêm đối quang; khi đó sẽ thấy: màng não dày toàn bộ cả trên và dưới lều bao gồm cả màng tuỷ, tuyến yên ngấm thuốc kém, có thể thấy dịch mỏng dưới màng cứng, lớp dịch mỏng quanh dây thần kinh thị giác.

– Người ta sinh thiết màng não trên bệnh nhân giảm áp lực nội sọ thì thấy hình ảnh dày màng não do tăng sinh xơ và collagen, không hề thấy hiện diện của các tế bào viêm.

– Rất nhiều trường hợp đau đầu vào phòng khám không phải ai cũng có điều kiện chọc dịch não tuỷ. Vì vậy, các bác sĩ chẩn đoán hình ảnh cần chẩn đoán sớm nhất có thể để phòng ngừa tiến triển bệnh nặng. Nhìn chung, protocol chụp MRI sọ đau đầu cấp luôn phải đủ những xung tối thiểu: diffusion, TOF 3D, T2*, T1 3D+ gado!

 

DR NGUYỄN NGỌC CƯƠNG